Ensors stoutste dromen. Het impressionisme voorbij treedt binnen in de creatieve geest van James Ensor als baanbrekend kunstenaar die zijn eigen tijd overstijgt. Hij is razend ambitieus en wil de leider van de Belgische avant-garde zijn. Al vroeg introduceert hij invloeden van gevestigde Franse impressionisten in zijn werk, zoals Édouard Manet, Claude Monet en Pierre-Auguste Renoir. Maar Ensor zou Ensor niet zijn, mocht hij niet van de uitgestippelde weg afstappen om zijn eigen richting in te slaan. Werken als Adam en Eva uit het paradijs verjaagd tonen aan dat hij elementen, zoals een helder kleurenpalet, van het impressionisme oppikt. Ensor is echter niet geïnteresseerd in het tonen van de schoonheid van de wereld; hij wil net de verrukkelijke turbulentie ervan op doek brengen. Zijn experimentele stem wordt zo alsmaar duidelijker. Met werken zoals Christus loopt op het water en De bekoring van Sint-Antonius komt er echt vaart in zijn artistieke avontuur. Ondanks een diepe belangstelling voor het impressionisme, probeert Ensor de beperkingen ervan te doorbreken. Onder andere de expressieve kracht van zijn kleuren en een voorkeur voor een opvallend grillige vormgeving getuigen hiervan. Ook laat hij zijn verbeelding, inclusief wilde visioenen en stoutste dromen, de vrije loop met een groteske, angstaanjagende maar tegelijk hilarische iconografie tot gevolg. Zijn belangstelling voor het onbevattelijke verbindt Ensor onder meer aan schilders als Edvard Munch of Odilon Redon. Ook de laat 19^e-eeuwse populaire cultuur maakt indruk op Ensor en genereert onder meer zijn gebruik van de markante carnavalsmaskers, waarmee hij de dragers ervan net wil tonen in plaats van verhullen. Ensors stoutste dromen. Het impressionisme voorbij laat de moderne meester dan ook voluit van zijn meest satirische kant zien, een aspect dat lang onderschat werd. Zijn wereld is er één getekend door radicale contrasten. Hij verrast door het komische, morbide, wilde en tegelijk verfijnde karakter van zijn werk, en ontplooit zich zodoende tot een speler die de bestaande regels van de kunst herschrijft veeleer dan dat hij ze overtreedt.

Het innovatieve karakter van Ensors werk laat ook zijn indruk na op jonge Brusselse kunstenaars zoals Rik Wouters en Jules Schmalzigaug. Samen met Ensor behoren zij tot de grote drie moderne kleurkunstenaars van België. Het is dan ook niet toevallig dat het KMSKA naast Ensors stoutste dromen. Het impressionisme voorbij vanaf 28 september 2024 ook een sfeervolle expo over Schmalzigaug presenteert in het prentenkabinet. In Jules Schmalzigaug. Futurismo! wordt deze avant-gardekunstenaar in al zijn facetten belicht. Schmalzigaug was een scharnierfiguur in het Belgische modernisme en drong als enige Belgische kunstenaar door tot de kern van het Italiaanse en internationale futurisme. Het museum mocht onlangs een schenking aan zijn deelcollectie toevoegen, bestaande uit niet minder dan 44 tekeningen, 4 schetsboeken, een belangrijke voorstudie, een lithografie, een schilderij, persoonlijke foto’s en een archiefverzameling handschriften en brieven van de schilder. Na James Ensor en Rik Wouters heeft het KMSKA nu dus ook de grootste collectie van Jules Schmalzigaug ter wereld.

Niet alleen wil Ensors stoutste dromen. Het impressionisme voorbij de blijvende relevantie van de kunstenaar bevestigen en herontdekken. Het KMSKA geeft ook zijn onderzoeksproject een eigen plek in de expo. Dankzij een duurzame samenwerking met de Universiteit Antwerpen, maakt het Ensor Research Project het mogelijk om fundamentele materiaaltechnische inzichten te verwerven in Ensors artistieke koerswijzigingen. Met behulp van de nieuwste technologieën zoals een 3D-microscoop en MA-XRF scanner, wordt er nagegaan hoe de kunstenaar zijn composities opbouwt of net wijzigt, welke pigmenten hij hanteert en waarom zijn aanpak hem zo uniek maakt. Aan de hand van schermen kunnen bezoekers mee duiken in de verflagen, en zo zelf ervaren hoe storend kersen op een doek kunnen zijn. Tegelijk kan je volgen hoe Ensor met heel uiteenlopende inspiratiebronnen één krachtig beeld vormt. Met deze vooruitstrevende benadering sluit het KMSKA dan ook aan bij toonaangevende, internationale onderzoeksprojecten zoals de bestudering van De Nachtwacht of Het Lam Gods. In Ensors stoutste dromen. Het impressionisme voorbij bereikt exploratie van Ensors creatieve geest dan ook ongeziene hoogtes – of net dieptes.

Een kleurrijk aanbod

Ensors stoutste dromen. Het impressionisme voorbij wordt dit najaar vergezeld door een uitgebreid activiteitenaanbod. Het donderdagavondprogramma KMSKA LAAT wordt verschillende keren in een Ensorjasje gestoken. Tijdens de Curator Talks kunnen bezoekers hun kennis verbreden door boeiende lezingen bij te wonen en in gesprek te gaan met experten. Bezoekers kunnen kiezen uit een breed aanbod van rondleidingen in de tentoonstelling. En met een waaier aan creatieve workshops, nodigt het museum bezoekers van alle leeftijden uit om hun innerlijke Ensor te ontdekken. Door te beeldhouwen, te graveren of te schilderen.